نسخه مکتوم نهضت مشروطیت

نسخه مکتوم نهضت مشروطیت

آ نچه که در رستا خیز مشروطه اول مظفرالدین شاه قا جا ر را واداشت. تا دروا پسین روزها ی زند گا نی خو یش به تار یخ 14 ذ یقعدهء سا ل 1324 قمری قا نون ا سا سی 51 ماده ای تدوین شد ه، در اولین مجلس شورای ملی را امضاء کند و ولیعهد او محمد علی شا ه قا جا ر نیز مجبور به اطا عت شد. اراده ملی ( قا نو ن ) در راستا ی د مو کراسی ا ست. و لیکن این مجموعه قوا نین مد نی نیز د ارای نقا یصی بو د . هرچند که قا نگذ اری را به نما یند ه گان ملت و گذار می کند. و از این حیث قد رت استبداد را محد ود می سا ز د. د ارای چند نقطه ضعف است که برا ی بر طرف کرد ن اینگونه کا ستیها د ر قا نون اسا سی ، نیازمند به متمم قا نون اساسی بودند. با در گذ شت مظفر الد ین شاه قاجار به روایتی پنج روز یا ده روز پس از تا یید قا نون اسا سی فرزند مستبد او محمد علی شاه قا جا ر جا نشین وی گرد ید. او از آغاز کار، دشمنی خود را با نهضت مشروطیت آشکار سا خت و همین امرموجب شد روند مشروطه خوا هی را با چا لش عظیمی روبرو سا زد اما با همهء اشکال تراشی های مزورانه شاه با توسل به دین ومذ هب و بر انگیختن افکار عمومی بر ضد اصول مشروطه سرانجا م متمم قا نو ن اساسی آماده و به مجلس شورا ی ملی ارائه شد.
1ـ به موجب متمم قا نو ن اساسی افرادکشور، صرف نظر از دین و مذهب و طبقه، متساوی الحقوق هستند با تصویب این اصل مسلمان همان اندازه حق دارد که غیر مسلمان و به اضا فهء کلیه امتیا زاها ی اشرافی و روحا نی لغو می شود.
2 ـ آزاد ی عمو می از قبیل آزادی احزاب و جمعیتها وهمچنین آزادیها ی فردی رسمأ اعلام می شو د.
3 ـ به موجب این قا نون ، قوای حکومت نا شی از ملت شنا خته می شود و به سه رشتهء مجزا : قوهء قا نگذری، قوهء قضا یی، قوهء اجرایی، تقسیم می شود .
4 ـ با تصویب این قا نو ن، حق قضاوت از روحا نیا ن و حکا م سلب می شود.
5 ـ به موجب این قا نون اوامر پادشاه وقتی قا بل اجرا است که به امضای وزیر مسئول رسید ه با شد.
6 ـ طبق معمول همه کشورها ی دموکراسی، وزیران در برابر مجلس مسئو لند و غیر.
متمم قانون اساسی با در بر داشتن این اصول، بسیاری از مجلسیان را دچار بهت و وحشت وسرانجام دچار دو دستگی کرد. تا آنزمان عد ه ای از روحا نیا ن که به پیشرفت مشروطه می کوشید ند ، نمی داستند که حکو مت دموکراسی الزامأ حکومتی است که در برابر مذ هب بی طرف ا ست اما پس از آنکه دانستند که لا زمه مساوات، لغو کلیهء امتیازهای روحانی است، نا خشنود شد ند. جمعی کوشش خود را متوقف کرد ند، جمعی سست شد ند وبرخی به مخالفت برخاستند. و نخستین تفرقه د رمیان مشروطه خواهان پد ید آمد، خا صهء محمد علی شاه آ تش این اختلا فا ت را بشد ت دامن می زد. این جدایی به میا ن نما یند گا ن مجلس نیز کشید ه شد.عد ه ای سنگ ( شریعت خواهی ) به سینه کوفتند و گفتند که حکومت باید ( مشروعه ) با شد ( حکو مت متکی به شر ع د ین ) نه مشروطه. محمد علی شاه آ ب را گل آ لو د می کرد و مخا لفا ن مشروطه احسا سا ت مذ هبی مرد م را تحریک می کرد ند. کار به جایی رسید که از سه نفر روحانی مشهور که دو تن آ نها به جنبش مشروطه کمک بسیار کرد ه بود ند، شیخ فضل الله نوری رسمأ به خد مت مخالفان مشروطه درآمد و طبا طبا یی وبهبها نی در هیاهوی مشروطه ومشروعه خاموشی گزیدند. ایراد شریعت طلبان به متمم قا نون ا سا سی د ربارهء چند نکته بود.

1ـ می گفتند اصل هشتم که همهء مرد م در برابر قا نون مساوی می شنا سند بر خلاف شریعت است ونبا ید در قا نون اساسی گنجا نید ه شود.
2ـ می گفتند که مقرارت اصل نوزد هم مبنی بر تحصیل اجباری بر خلا ف شر یعت است.
3ـ عقید ه داشتند که اصل بیستم مبنی برآزادی مطبو عا ت درست نیست و مطبو عا ت با ید زیر نظر علما باشد. 4 ـ مهمتر از همه باید قوانینی که از مجلس می گذرد به تصویب علما برسد. اما این بار نیز اتحاد شاه وشیخ در بیداری ملی برای رسید ن به دموکراسی نتوا نست کارساز بیا فتد و اها لی بروی استبد اد سلطنتی و واپسگرایی مذهبی خط بطلان کشید ند و درگرما گرم این تلاش شکوهمند کوشید ند تا متمم قانون اساسی در29 شعبان 1325 قمری به تصویب مجلس وصحهء محمد علی شاه قاجار رسید. ولی در هنگا م امضا ی متمم در اصل سی پنجم که چنین نوشته شده بود: ( سلطنت ودیعه ای است که از جا نب ملت به شخص پا د شا ه تفو یض شده ) عبارت ( به موهبت الهی ) را ا ضا فه کرد وا صل سی پنجم را بد ین صورت درآ ورد : سلطنت و د یعه ای است که به مو هبت الهی از جا نب ملت به شخص پا د شا ه تفو یض شد ه. تصو یب متمم قا نون اساسی پیروزی مشروطه خواهان واقعی بود و سبب ساز رویا رویی دولت علیه ملت گرد ید. این کینه توزی محمد علی شا ه تا جا یی انجا مید که مجلس شورای ملی رادر سه شنبه 23جمادی الاولی 1326 قمری به توپ بست و به تعا قب آن آزاد یخواهان ولایات بپا خواستند وسرانجام استبداد صغیر را بر انداختند و به تا ریخ 27جمادی الاخری 1327 قمری ملّیون (پایتخت) تهران را فتح کردند. و قبل از افتتاح مجلس دوم فا تحین تهران بر جمعی از روءسای استبداد دست یا فتند وایشان را پس از محاکمه به دار آویختند مشهور ترین این جماعت شیخ فضل الله نوری بود که در دورهء صدارت عین الد وله ومجلس اول و استبداد صغیر موجب آ زار خا طرمشروطه خواهان را فراهم آ ورد ه و ازاستبداد جدأ طرفداری کرده بود. به تاریخ 13رجب1327به زند گی ننگین او خا تمه داد ند. قا بل ذکر ا ست کیا نوری ، نوه همان شیخ فضل الله نوری است که بعد ها به سمت د بیراول حزب توده منصوب شد. و اوتنها کسی است که درست پیش از دستگیری ( پنجاه وسه نفر) توسط پلیس رضا شاه به آ لمان رفت وبا استفا ده از بو رس تحصیلی د ولتی به تحصیل خود ادا مه داد و در رژیم جمهوری ا سلامی د ها ن به انا بت گشود و دیگر رفقا ی خویش را به تیغ جلا دان حکومت اسلامی سپرد.

گردآورند ه: سید جلیل مرتضی